شهرداران تهران چگونه انتخاب شدند؟

به گزارش تهران خبر؛ همزمان با انتخاب شهردار نوزدهم به نظر می رسد نحوه انتخاب هر یک از شهرداران تهران جالب توجه باشد که در ادامه بدان خواهیم پرداخت؛

غلامحسین کرباسچی

کرباسچی پس از پایان جنگ و در دولت هاشمی رفسنجانی از 12 دی 1368 تا یک مرداد 1377 شهردار پایتخت بود. او آخرین شهرداری بود که دولت منصوب کرد و پس از کرباسچی شهردار توسط شورای شهر انتخاب شد.

بعد از آنکه مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی در سال 68 ریاست دولت را بر عهده گرفت، کرباسچی را که استاندار اصفهان بود به تهران آورد تا شهر را به او بسپارد. کرباسچی اولین شهرداری بود که در جلسات هیئت دولت حضور یافت. او در سال 74، همراه برخی وزرا و معاونان مرحوم هاشمی «حزب کارگزاران سازندگی» را تأسیس کرد و هم‌اکنون دبیر‌کل حزب کارگزاران سازندگی است که به جریان اصلاح‌طلبی تمایل دارد. کرباسچی در سال 77 به ‌دلیل اتهامات مالی در شهرداری تهران بازداشت شد. از اتهامات او مشارکت در ارتشا، تضییع اموال عمومی، تصرف اموال عمومی و تبانی در معاملات دولتی بود که در نهایت به زندان و ۱۰ سال انفصال از خدمات دولتی و بازگرداندن اموال محکوم شد.

مرتضی الویری

اولین شهرداری که شورای شهر انتخاب می کند و از 12 خرداد 1378 تا 30 بهمن 1380 فعالیت کرد.  وی که سابقه نمایندگی سه دوره اول مجلس شورای اسلامی، ریاست سازمان مناطق آزاد تجاری، شهردار تهران (۱۳۷۸الی۱۳۸۰ به مدت ۳۲ماه) و سفیر ایران در اسپانیا را در کارنامه خود دارد، به دلیل ناهماهنگی با اعضای نخستین دوره شورای شهر تهران ناچار به کناره‌گیری از پست شهرداری شد و آخرین فعالیتش عضویت در شورای شهر دوره پنجم بوده است.

شورای شهر در سال 77 تشکیل شد و اصلاح‌طلبانی مانند سعید حجاریان و عبدالله نوری در آن حضور داشتند، الویری اولین شهردار شورائیان بود اما کمتر از دو سال بعد به دلیل ناهماهنگی با اعضای این شورا کناره‌گیری کرد. او در جایی عنوان کرده است که ناچار به کناره گیری شده بود.

محمد حسن ملک مدنی

از اعضای حزب کارگزاران سازندگی و جایگزین الویری بود که از 13 اسفند 1380 تا 30 دی 1381 به‌عنوان شهردار تهران انتخاب شد مردی که از اصفهان به همراه غلامحسین کرباسچی به تهران آمد و حتی پیش از آغاز به کار کرباسچی در شهرداری تهران، به عنوان مشاور با او برای تغییر تهران چند روز با هلی کوپتر بر فرار تهران پرواز کرد. برخی اعضای شورای شهر اول تهران با شهرداری او مخالف بودند. ملک‌مدنی بعد از برکنارشدن مانند کرباسچی به دادگاه رفت و به پنج ماه حبس، سه سال انفصال از خدمات دولتی و پنج سال محرومیت از تصدی مسئولیت در شهرداری محکوم شد اما دو سال بعد از اتهامات تبرئه شد.

محمد عطریانفر رییس شورای اسلامی شهر وقت تهران در اسفند سال 80 انتخاب او را اینگونه بیان می کند: «شورا در جلسه روز دوشنبه خود ، محمد حسن ملک مدنی شهردار سابق اصفهان را برای سمت شهرداری تهران برگزید. 14 تن از 15 عضو شورای اسلامی شهر تهران با شهردار شدن ” محمدحسن ملک مدنی ” موافقت کرده اند.»

در اولین جلسه ای که بنا بود او انتخاب شود صحن شورا به حد نصاب نمی رسد.  عطریانفر در حاشیه جلسه ای که به دلیل به حد نصاب نرسیدن تعداد اعضای شورای شهر رسمیت نیافته بود، گفته بود که اعضای شورای اسلامی شهر تهران موافقت کرده اند، اختیارات بیشتری به شهردار آینده تهران بدهند.

با کنار رفتن ملک مدنی شورای اول شهر تهران نیز منحل شد.گفته می شود او به شدت مخالف فروش تراکم در تهران بود.

محمود احمدی نژاد

محمود احمدي نژاد با 12 رأي از مجموع 15 رأي اعضاي شوراي اسلامي شهر در 30 اردیبهشت 1382 به عنوان شهردار تهران انتخاب شد و تا 7 تیر 1384 شهردار پایتخت بود.

تنها شهردار تهران که به ریاست دولت نیز رسید. دومین دوره انتخابات شورای شهر تهران با شگفتی همراه بود و «فهرست آبادگران» پیروز کرسی‌های شورا شد.

مهدی چمران  در آخرین نشست خبری خود طی دوره چهارم نحوه انتخاب شدن محمود احمدی نژاد را اینگونه عنوان می کند «سال 1381 پس از انتخابات بیش از 100 نام مطرح بود که اعضای شورا برای انتخاب شهردار کار خود را آغاز کردند. حتی در آن مقطع به تعطیلات عید نرفتیم تا اسامی به حدود 31 نفر رسید. از این افراد رزومه دریافت کردیم و با حدود 16 نفر مصاحبه حضوری داشتیم. به دیدگاه‌های سیاسی کاری نداشتیم به شکلی که گزینه‌های مختلفی از جمله مهندس ترکان برای تصدی شهرداری دعوت شدند. بر اساس برنامه‌ریزی‌ها به فرد مورد نظر خود به اتفاق آراء رسیدیم و شهردار را انتخاب کردیم اما بررسی درست بودن انتخاب شهردار آن مقطع باید در همان مقطع مورد بررسی قرار گیرد به شکلی که 9 ماه پس از آغاز به کار شهرداری دیداری خدمت مقام معظم رهبری داشتیم که ایشان فرمودند رایحه خوش خدمت در شهر استشمام می‌شود. بعدا همین جمله (رایحه خوش خدمت) مبنای انتخاب گروهی شد که نمی‌دانم سوء استفاده بود یا خیر؟. این در حالیست که مردم در آن زمان به شدت راضی بودند و کسی هم از انتخاب وی پشیمان نبود.»

اما حسن بیادی، عضو دو دوره شورای شهر تهران در 28 اردیبهشت سال 93 این انتخاب را در گفتگو با تسنیم اینگونه بیان می کند:

«قبل از تشکیل شورای دوم شهر تهران، چند اتفاق مهم در کشور رخ داد. تحصن در مجلس، استعفای پی‌درپی معاونان استانداران و معاونان وزرا، انحلال شورای اول شهر تهران و… این مسائل باعث شد به رغم اینکه علاقه‌ای برای ورود به سیاست نداشتم به علت ضعفی که وجود داشت و احساس کردم که اهداف و آرمان‌هایی که داشتیم خدشه دار شده است، گروهی را تشکیل دادیم. در ابتدای تشکیل گروه حدود 60‌نفر بودیم که به مرور به 30‌نفر رسیدیم. کمی بعد مجلس تصویب کرد که تعداد اعضا نباید 31 نفر باشد بنابراین گزینه‌ها تغییر کرد و تبدیل به 15نفر شدیم. این گروه با نام ائتلاف آبادگران ایران اسلامی وارد عرصه انتخابات شورای شهر تهران شد و به رغم همه نامهربانی‌هایی که وجود داشت اکثریت رای آوردند. یک نفر خارج از این تیم رای آورد که آقای رسول خادم بود که ایشان با ما همنوا و همراه بود. اما یک بخش مهم که در انتخابات شورای دوم صورت گرفت انتخاب آقای احمدی‌نژاد به عنوان شهردار تهران بود. من از قبل آقای احمدی‌نژاد را می‌شناختم اما با ایشان ارتباط زیادی نداشتم تا یکسال قبل از انتخابات و در ائتلاف آبادگران ارتباط زیادی برقرار کردیم. البته در زمانی که من معاون دانشگاه مالک اشتر بودم برادر بزرگ ایشان در این دانشگاه یکی از مدیران بودند و با ایشان ارتباط داشتم. من آقای احمدی‌نژاد را فردی فعال و متدین می‌دانستم. براساس اهدافی که در ائتلاف آبادگران داشتیم، احساس کردیم نباید روند قبل را ادامه بدهیم بنابراین فکر کردیم باید حرکتی انجام دهیم که مردم را دوباره به صحنه برگردانیم. قبل از وارد شدن به انتخابات با فرض اینکه پیروز می‌شویم به مطالعه پرداختیم و مشخص کردیم که مردم چه مسائل و مشکلاتی دارند. برای این کار از کار‌شناسان خبره بهره گرفتیم و به صورت مکتوب و شفاهی با این کار‌شناسان به برنامه ریزی برای تهران پرداختیم که این مطالعات به نقاط خوبی رسید زیرا از مجموع همین فعالیت‌ها یک برنامه تهیه کردیم. بنابراین پس از اینکه در انتخابات شورا برنده شدیم، اولین کار طبق قانون انتخاب شهردار بود. بر همین اساس جبهه‌ها، احزاب و اشخاص حقیقی و حقوقی مختلف حدود 60 نفر را برای تصدی پست شهردار تهران به ما معرفی کردند. براساس اطلاعاتی که از هر یک از افراد داشتیم به رای گیری پرداختیم. هر کس که 5 رای می‌آورد به دور بعدی می‌رفت تا اینکه این عدد به 30 نفر تبدیل شد و در دور بعد به 10 نفر رسید که از این تعداد برنامه گرفتیم. آقای احمدی‌نژاد جزو ائتلاف آبادگران بود و از اعضای فعال ائتلاف بود. ایشان از سوی طیف اصولگرایان ماموریت داشتند که این ائتلاف را مدیریت کنند.»

محمدباقر قالیباف

طولانی ترین شهردار پایتخت که از 23 شهریور 1384 تا 1 شهریور 1396 تصدی شهرداری تهران را بر عهده داشت.

پس از اینکه قالیباف در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۸۴ شکست خورد، به همراه محمد علی‌آبادی و محمدعلی نجفی به عنوان گزینه‌های تصدی شهرداری تهران پیشنهاد شد. در ۱۳ شهریور ۱۳۸۴، وی توسط شورای شهر تهران به عنوان شهردار تهران انتخاب شد تا جانشین محمود احمدی‌نژاد شود که پس از انتخاب به عنوان رئیس‌جمهور، این مقام را ترک کرده بود. وی ۸ رای از ۱۵ رای شورا را به دست آورد.

ولی او چند دوره برای این سمت انتخاب می شود. تاریخ 17 شهریور سال 92! رقابت میان محمدباقر قالیباف و محسن هاشمی رفسنجانی بود در دورانی که احمد مسجد جامعی رئیس شورای شهر بود.

به گفته برخی اعضای شورای شهر چهارم طی حدود سه ماه از زمان انتخابات گزینه‌های مختلفی برای شهرداری بررسی شد و افراد برنامه‌های خود را اعلام کردند که بین 18 تا 21 نفر در این فرآیند بررسی شده‌اند. برابر قانون هر کسی می‌خواهد نامزد شهرداری شود باید 5 نفر از اعضای شورا نامزدی وی را کتبا یا شفاها اعلام کنند که  بیش از 5 نفر از اعضای شورای شهر آقایان قالیباف و هاشمی را به رئیس جلسه معرفی کردند و آن ها در جلسه حاضر شوند و به مدت نیم ساعت برنامه‌های خود را به صورت رسمی اعلام کردند. ابتدا قالیباف و سپس هاشمی به مدت 30 دقیقه برنامه خود را ارائه دادند.

رأی‌گیری برای اولین‌بار انجام شد؛ 15 رأی‌ برای هاشمی و 15 رأی برای قالیباف بیرون آمد و یک رأی سفید بیرون آمد. رأی‌گیری دوباره تکرار می‌شود و این کار براساس قانون تکرار می‌شود و محدودیتی برای تکرار رأی‌گیری وجود ندارد.

در رای گیری دوم اما همه چیز تغییر کرد و حواشی زیادی به پا شد.

براساس شمارش مجدد آرای اعضای شورای شهر، محمدباقر قالیباف 17 رأی و محسن هاشمی 14 رأی را به خود اختصاص دادند و با این وجود، محمدباقر قالیباف بار دیگر شهردار تهران شد.

ظاهراً دو نفر از 15 نفری که دور نخست رای گیری، به محسن هاشمی رای داده بود، در دور دوم تغییر نظر داده و محمدباقر قالیباف را انتخاب کرده است. همچنین فردی که در دور اول رای ممتنع داده بود، در دور دوم نیز نام قالیباف را به صندوق انداخته است. گفته می شود الهه راستگو رای خود را تغییر داد که در همان روزها سر و صدای زیادی به پا شد و از او انتقادات بسیاری به عمل آمد.

محمدباقر قالیباف که متولد سال ۱۳۴۰ است، نخستین بار در سال ۱۳۸۴ به عنوان شهردار تهران انتخاب شد

قالیباف در سال ۱۳۸۷ برابر با سال ۲۰۰۸ میلادی از طرف سایت شهرداری‌های جهان به عنوان هشتمین شهردار برتر دنیا معرفی شد.

محمد علی نجفی

شاید حواشی او طی سال های اخیر تا چند مدت رسانه ها را سرگرم کرد. نجفی از  5شهریور 1396 تا 21 فروردین 1397 شهردار تهران بود و از میان تعداد زیادی از کاندیداها به مرحله نهایی راه پیدا کرد. برخی اعضای شورای شهر به دنبال حضور محسن هاشمی بودند اما اصلاح طلبان منتسب به حزب اتحاد ملت با این اقدام هاشمی مخالفت کردند چرا که از رفتن هاشمی از شورا واهمه داشتند. لیست یک دست اصلاح طلبان که با نام محسن هاشمی به عنوان سرلیست شناخته شدند و به شورا راه پیدا کردند اجازه ورود مهدی چمران، عضو علی البدل و خروج محسن هاشمی از شورای پنجم به عنوان شهردار تهران را ندادند. نجفی در روزهای پایانی با محسن مهرعلیزاده رقابت کرد و در آخرین جلسه تصمیم گیری برخی اعضای شورا برای اینکه ثابت کنند یکدست هستند ناچار می شوند به نجفی رای دهند.

او با کسب ۲۱ رای توانست به عنوان شهردار تهران منصوب شود. مسئولیت‌های اجرایی نجفی عبارتند از: مشاور معاون نخست‌وزیر (شهید چمران) در امور انقلاب، عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان، ریاست دانشگاه صنعتی اصفهان، وزیر فرهنگ و آموزش عالی، عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف، معاون آموزشی و فرهنگی صدا و سیما، وزیر آموزش و پرورش، رییس سازمان برنامه و بودجه، عضو سومین دوره شورای اسلامی شهر تهران.

محمدعلی نجفی مرداد ۱۳۹۲ به عنوان گزینه پیشنهادی دولت یازدهم برای وزارت آموزش و پرورش به مجلس شورای اسلامی معرفی شد که موفق به اخذ رای اعتماد نمایندگان نشد. در ۲۶ مرداد سال ۱۳۹۲ به سمت معاون رییس‌جمهوری و رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری منصوب شد که در بهمن‌‌ همان سال به دلیل مشکلات جسمی، از این مسئولیت کناره‌گیری کرد. آخرین سمت ایشان مشاور رییس‌جمهور و دبیر ستاد هماهنگی امور اقتصادی دولت است. نجفی در شهرداری تهران پس از 7 ماه به دلیل اینکه مشکل جسمی دارد از سمت خود استعفا داد. اعضای شورای شهر دوره پنجم مانند الویری بیان کردند او بیماری را بهانه کرده و پشت پرده های دیگری وجود دارد و نمی گذارند نجفی شهردار تهران باقی بماند اما او این حرف ها را انکار کرد و بر استعفای خود اصرار ورزید.

محمد علی افشانی

پس از استعفا نجفی باز هم گزینه محسن هاشمی مطرح شد اما اعضای شورای شهری که عضو حزب اعتماد ملی بودند به همراه مستقیلین شورای شهر که چند حزب اصلاح طلب را شامل می شوند برای مخالفت با اتحاد ملتی ها که با محسن هاشمی مخالفت کردند بر افشانی از 26 اردیبهشت 1397اجماع کردند و پیروز حناچی به همراه چند نامزد دیگر از دور شهرداری تهران کنار گذاشته شدند اما افشانی زیاد خوش اقبال نبود. گرچه پیش از انتخاب او حرف و حدیثی مبنی بر اصلاح قانون عدم به کارگیری بازنشستگان در مجلس به پا شده بود اما زهرا نژاد بهرام عضو هیئت رئیسه همان زمان معتقد بود این قانون اگر تصویب شود عطف به ما سبق نمی شود و شهردار بازنشسته را منصوب کردند و افشانی مجبور به خداحافظی شد. افشانی تلاش زیادی برای ماندن در شهرداری کرد و رفت و آمد زیادی به مجلس داشت تا این قانون را دور بزند اما مجلسی ها مدعی بودند نباید قانون را به خاطر یک نفر سوراخ کرد و او ناچار شد در 26 آبان 1397 از سمت خود کناره گیری کند.  حجت نظری که تلاش بی وقفه برای بودن او انجام داد معتقد بود این قانون فقط برای افشانی به مجلس آورده شد ادعایی که از سوی فرید موسوی، رئیس سابق فراکسیون جوانان مجلس رد شد.

پیروز حناچی

بعد از افشانی بحث بر سر معاونش به میان آمد. پیروز حناچی با عباس آخوندی رقابت کرد و تنها با یک رای بیشتر در 27 آبان ماه منصوب شد. اعضای شورای شهر نگران بودند تا آخوندی حرف آن ها را نخوانند و یک متخصص شهری را به بهشت بردند. برخی از شورایی هایی که عضو حزب اعتماد ملی بودند مخالف جدی او شدند.

حناچی شهردار بی حاشیه ای بود که از سوی رئیس شورای شهر به عدم جسارت متهم شده بود از سوی دیگر مخالفان اصلاح طلبان او را به کم کاری متهم کردند.پ

و اما بعد…

دوره ششم شورای شهر به اصولگرایان واگذار شد و آن ها در ابتدای ورود لیستی اعم از 41 گزینه را به مردم برای تصدی شهرداری تهران معرفی کردند و حالا باید منتظر انتخاب شهردار تهران از میان این 6 نفر بود.