رکود به زبان ساده؛ آیا ایران درگیر رکود اقتصادی است؟

فرارو– رکود به زبان ساده یعنی اقتصادی که حوصله کار کردن ندارد. تولید کم می‌شود، خرید مردم افت می‌کند و بنگاه‌ها حداقل برای مدتی درجا می‌زنند.

به‌گزارش فرارو؛ در این نوشته به‌جای سروکله زدن با مفاهیم قلنبه سلنبه اقتصادی که در میزگرد‌های دانشگاهی رواج دارد، ابتدا رکود را به ساده‌ترین زبان ممکن توضیح می‌دهیم. در قدم بعدی سراغ نشانه‌های رکود اقتصادی در هر کشوری می‌رویم و دست‌آخر با تکیه بر آمارهای رسمی داخلی و بین‌المللی بود و نبود رکود اقتصادی در ایران را بررسی می‌کنیم. هدف نوشته این است که بدون اصطلاحات پیچیده تصویری قابل لمس از وضعیت امروز اقتصاد ایران داشته باشیم.

رکود چیست و منظور از رکود اقتصادی چیست؟

رکود به زبان خودمانی زمانی رخ می‌دهد که چرخ اقتصاد کند می‌چرخد. تولید کارخانه‌ها، ساخت‌وساز، سرمایه‌گذاری و خرید مردم به‌شکل دومینووار ضعیف می‌شود. این وضعیت فقط برای یکی دو ماه نیست و چند فصل تکرار می‌شود.

رکود اقتصادی در ادبیات اقتصادی معمولا از کاهش یا نزدیک صفر شدن شاخص GDP در دو فصل پیاپی به‌عنوان معیار رکود یاد می‌شود. GDP یکی از همان اصطلاحات اقتصادی است که در مباحثه‌های تخصصی یا حتی مناظره‌های اقتصادی کاندیدا‌های ریاست‌جمهوری به‌گوشمان می‌خورد. منظور از GDP رشد تولید ناخالص کشور است که توقف رشد این شاخص حیاتی در مقطع رکود به وضوح در بازار و کسب‌وکارها حس می‌شود.

رکود با دو مولفه ساده سنجیده می‌شود. اول درآمد و آن یکی اشتغال. وقتی بنگاه‌ها فروش نداشته باشند، روند استخدام سکته می‌کند. اضافه‌کاری‌ها قطع می‌شود و حتی کار به تعدیل نیرو می‌رسد. از آن طرف مردم هر کشوری چون چشم‌انداز روشنی نمی‌بینند، دور یکسری از خرج‌های مهم مثل خرید خانه و لوازم خانگی خط می‌کشند. تشدید رکود نهایتا با تورم بالا همراه می‌شود که به آن رکود تورمی می‌گویند. هم کار و موقعیت شغلی کم است هم قیمت‌ها بالا می‌رود.

نشانه‌های اقتصادی رکود چیست؟‌

اقتصاددان‌ها برای تفاهم روی بود و نبود رکود سراغ چند شاخص مرسوم می‌روند. مهم‌ترین شاخص، رشد تولید ناخالص داخلی یا همان GDP است. اگر رشد اقتصادی نزدیک صفر یا منفی شود، آن هم نه فقط برای یک فصل زنگ خطر رکود به صدا درمی‌آید. شاخص مهم بعدی بازار کار است. وقتی نرخ بیکاری بالا می‌ماند یا دوباره روند صعودی می‌گیرد، یعنی بنگاه‌ها و کسب‌وکار‌ها یا تمایلی به استخدام نیرو جدید ندارند یا رسما در حال کوچک شدن‌ هستند.

نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه از سال تابستان سال 99 تا الان از مرز 30 درصد عقب نرفته است

نشانه بعدی وضعیت تورم و قدرت خرید مردم است. اگر تورم بالا باشد و همزمان درآمد مردم رشد نکند، تقاضا واقعی برای کالا و خدمات پایین می‌آید. بنگاه‌ها با انبارهای پر ولی سطح فروش پایین دست‌وپنجه نرم می‌کنند. افت سرمایه‌گذاری، کاهش صادرات، رکود در بازار مسکن و کاهش تولید در بخش‌هایی مثل صنعت و ساختمان هم آلارم‌های دیگری از رکود در یک کشور به حساب می‌آیند.

رکود اقتصادی در ایران واقعیت دارد؟

رکود اقتصادی در ایران را باید از جنبه‌های مختلفی بررسی کنیم. طبق برآورد صندوق بین‌المللی پول رشد حقیقی اقتصاد ایران در سال 2024 حدود 3.4 درصد بوده اما پیش‌بینی می‌شود این عدد تا پایان 2025 که چیزی به آن نرسیده تقریبا به صفر (حدود 0.3 درصد) تبدیل شود.

طبق برآورد صندوق بین‌المللی پول بعد از افزایش 4.6 درصدی حجم صادرات ایران در سال 2024، در سال 2025 باید منتظر کاهش پنج درصدی این یکی شاخص باشیم. همه این‌ها در خوشبینانه‌ترین حالت ممکن فقط نشانه‌هایی است که از کم‌جان شدن موتور رشد اقتصادی خبر می‌دهد.

نوبت به بررسی تورم می‌رسد. مرکز آمار ایران به‌شکل مرتب و ماهانه گزارشی تحت‌عنوان شاخص قیمت مصرف‌کننده منتشر می‌کند. طبق همین گزارش از تابستان سال 99 به این طرف هیچوقت نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در ایران کمتر از 30 درصد نبوده و ماه گذشته را با تورم تقریبا 50 درصدی پشت‌سر گذاشتیم.

تورم 50 درصدی تعریف ساده‌ای دارد. یعنی برای خرید تمام کالا و خدمات 50 درصد بیشتر از برهه مشابه سال قبل هزینه شده است.