حج 1404؛ چالش عربستان با گرما و زائران غیرمجاز

به گزارش تهران خبر و به نقل از تسنیم، به موازات نزدیک شدن به ایام برگزاری مناسک اصلی حج امسال، دمای هوا در شهرهای مختلف عربستان سعودی، به‌ویژه مکه و مدینه نیز رو به افزایش است. 

براساس اعلام مرکز ملی هواشناسی این کشور، امروز دمای هوا در شهر مکه به 42 درجه رسید و تا روز جمعه دمای 44درجه نیز در این شهر به ثبت می‌رسد.

در شهر مدینه نیز در حالی که هم‌اکنون دمای هوا 43درجه است اما در ساعات گذشته دمای 44 درجه نیز به ثبت رسیده بود و این درحالی است که پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد دمای هوای مدینه جمعه هفته جاری به 45 درجه و روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه هفته آینده به 46 درجه خواهد رسید. 

فوت 1300 زائر در جریان حج سال گذشته در عربستان سعودی، نیاز فوری به کاهش خطرات ناشی از گرمای شدید را برجسته کرد؛ به گفته تحلیل‌گران، مدیریت جمعیت اولین گام ضروری در این مسیر است.

در مراسم حج سال گذشته در حالی که حدود دو میلیون نفر در شهر مکه در حال انجام مناسک حج بودند، دمای هوا در این شهر به 51.8 درجه سانتی‌گراد (125 درجه فارنهایت) رسید.

پس از فوت بیش از 1300 نفر از زائران، مسئولان سعودی مدعی شده بودند که 83درصد موارد فوتی مربوط به کسانی بوده که به صورت غیررسمی و بدون مجوز در مناسک شرکت کرده بودند و به همین دلیل امکاناتی مانند چادر مجهز به تهویه مطبوع در اختیار نداشتند.

فوت این تعداد زائر در بازه زمانی کوتاه یکی از تبعات گرمای شدید سال 2024 بود که براساس اعلام سرویس تغییرات اقلیمی کوپرنیک (یکی از زیرمجموعه‌های برنامه کوپرنیک اتحادیه اروپا) گرم‌ترین سال ثبت‌شده در تاریخ بوده است. 

“عبدالرزاق بوشامه” از مرکز بین‌المللی تحقیقات پزشکی ملک عبدالله عربستان پیش از این گفته بود که یکی از اقدامات اصلی دولت سعودی برای کاهش فوتی‌های ناشی از گرما در موسم حج، جلوگیری از ورود غیرمجاز زائران است.

به گفته او تولید و عرضه حسگرهای پوشیدنی برای اعلام سریع فشار گرمایی، از دیگر اقداماتی است که بعید است به موسم حج امسال برسد.

اگرچه زائران حج معمولاً زمان زیادی را در کشور عربستان حضور دارند اما مناسک اصلی حج در بازه زمانی پنج روز و عمدتاً در فضای باز انجام می‌شود ولی با این وجود گرمای شدید عربستان تابستان و پاییز نمی‌شناسد و در هر فصلی و در هر موقعیتی حتی فضای باز که جریان هوای بهتری وجود دارد، تلفات می‌گیرد.

سنگین‌ترین و فاجعه‌بارترین حادثه تاریخ حج، مربوط به مهرماه سال 1394 (2015) بود که در پی ازدحام سنگین و شدید جمعیت در منا، تعداد زیادی از حاجیان از کشورهای مختلف کشته شدند. هرچند آمار متفاوتی از تلفات این فاجعه مخابره شد و اعدادی بین 2هزار تا 8هزار نفر برای کشته‌شدگان گزارش شد اما آمار نهایی و رسمی اعلامی از سوی عربستان کمتر از 800 نفر بود.

در این حادثه متأسفانه 465 نفر از زائران ایرانی نیز فوت کردند.

پیش از این حادثه و در سال 1990 نیز گرفتار شدن تعداد زیادی از زائران در یکی از تونل‌هایی که مکه را به منا متصل می‌کرد، باعث فوت بیش از 1400 زائر بر اثر گرما و خفگی شد.

کریم الجندی، پژوهشگر اندیشکده چتم هاوس مدعی شد که اقدامات عربستان برای جلوگیری از تکرار این حوادث مانند تقویت زیرساخت‌ها برای مقابله با گرما و تشدید محدودیت برای ورود زائر غیرمجاز، در حالی صورت گرفته است که سهمیه‌بندی و هزینه بالای انجام مناسک حج، باعث شده که بسیاری از افراد باوجود اینکه با خطر دستگیری و اخراج از کشور مواجه هستند، ترجیح دهند بدون دریافت مجوز به حج بروند.

به گفته او معرفی ویزای گردشگری عمومی از سال 2019، باعث تسهیل ورود همه خارجی‌ها – از جمله زائران فاقد مجوز – به کشور عربستان شده است.

عربستان امسال هم باید شاهد ورود زائران غیرمجاز باشد؟

“عمر کریم”، کارشناس سیاست عربستان در دانشگاه بیرمنگام نیز گفته بود که مسدود کردن ورودی‌های مکه «بسیار دشوار» است؛ بنابراین، مقامات سعودی باید امسال نیز منتظر حضور زائران غیرمجاز باشند.

وی افزود که مقامات سعودی باید برای اعدادی بیش از آنچه رسماً ثبت‌نام کرده‌اند، به‌ویژه در زمینه امکانات خنک‌کننده و خدمات درمانی اضطراری، آمادگی داشته باشند.

افزایش تعداد فوتی‌ها بر اثر تلاقی ایام حج با انقلاب تابستانی 

با این حال، الجندی تأکید کرد که مرگ‌ومیرهای سال گذشته نتیجه‌ی «طوفانی بی‌سابقه از شرایط زیست‌محیطی» بود، نه صرفاً فشار بر منابع ناشی از زائران فاقد مجوز.

او گفته است که علاوه بر دمای بالا، «زمان‌بندی منطبق با انقلاب تابستانی (بلندترین روز سال) باعث شد که زائران در معرض بیشترین تابش آفتاب هنگام مناسک در فضای باز قرار گیرند.»

حج امسال نیز، بر اساس تقویم همچنان در فصل گرم برگزار می‌شود و تا زمانی که برگزاری حج به فصل‌های خنک بازگردد هنوز چند سالی زمان لازم است؛ همین مسئله نگرانی‌ها درباره احتمال تکرار حوادث تلخ گذشته را حفظ کرده است و باید منتظر ماند و دید که خروجی اقدامات دولت عربستان در این زمینه چگونه بوده است.

هشدار وزارت حج عربستان درباره گرمازدگی؛ مراقب این موقعیت‌ها باشید

زائران در برخی مکان‌های پرتردد و مراسم خاص بیش از دیگر نقاط در معرض این خطر قرار دارند. به همین دلیل، مراقبت از خویش و رعایت نکات پیشگیری اهمیت ویژه‌ای دارد.

وزارت حج عربستان با اعلام مکان‌های پرتکرار برای گرمازدگی در ایام انجام مناسک حج، توصیه‌هایی به زائران برای جلوگیری از گرمازدگی ارائه کرده است: 

بر اساس گزارش‌ها، مکان‌هایی که بیشتر موارد گرمازدگی در آن‌ها به‌دلیل ازدحام یا دمای بالا رخ می‌دهد، شامل موارد زیر است:

طواف در مسجدالحرام

به‌ویژه هنگام ظهر که دمای هوا به اوج خود می‌رسد و ازدحام جمعیت بالاست.

طواف نساء

در شرایط شلوغی و دماهای بالا در طول روز، احتمال گرمازدگی بیشتر می‌شود.

روز عرفه

در عرفات، به‌خصوص هنگام ظهر که زائران در فضای باز حضور دارند، خطر گرمازدگی افزایش می‌یابد.

منا

در مناطقی مانند مکان‌های ذبح قربانی و جمرات، به‌ویژه هنگام مراسم سنگ‌اندازی به‌دلیل فاصله زیاد، ازدحام و فعالیت فیزیکی بالا.

روش‌های فوری رسیدگی به گرمازدگی

زائرانی که علائم گرمازدگی را تجربه می‌کنند، باید سریعاً اقدامات زیر را انجام دهند:

جابجایی به مکانی خنک

درآوردن لباس‌های بیرونی و خنک کردن بدن با آب (به‌ویژه سر و گردن)

استفاده از تهویه هوا یا فن برای خنک کردن بدن

نوشیدن مایعات، بخصوص آب

تماس با خدمات اورژانس و مراجعه به نزدیک‌ترین مرکز درمانی

توصیه‌های پیشگیرانه برای جلوگیری از گرمازدگی

برای محافظت از خود در برابر گرما، نکات زیر پیشنهاد می‌شود:

نوشیدن مایعات کافی مانند آب و آب‌میوه به‌صورت منظم.

اجتناب از قرارگیری طولانی در معرض نور مستقیم خورشید.

استفاده از چتر و عینک آفتابی.

استراحت کافی پس از انجام هر قسمت از مراسم و اجتناب از فشار فیزیکی زیاد.

پوشیدن لباس‌های نازک، گشاد و روشن و خودداری از لباس‌های سنگین.

با توجه به گرمای شدید و تجمع زائران، پیشگیری از گرمازدگی نه‌تنها به حفظ سلامت فردی کمک می‌کند بلکه موجب اجرای آرام‌تر و ایمن‌تر مناسک حج برای همگان می‌شود. زائران باید پیش از حرکت به مکان‌های خاص، از خود مراقبت کنند و به توصیه‌های پزشکی عمل کنند تا بتوانند مناسک خود را با سلامت و آرامش کامل به‌پایان برسانند.

انتهای پیام/