“فرونشست زمین”؛ سرطانی که کل ایران را درگیر کرده است

به گزارش تهران خبر و به نقل از تسنیم، علی بیت‌اللهی؛ مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، با حضور در یک برنامه تلویزیونی درباره فرونشست زمین در ایران اظهار کرد: از اواسط دهه 50، با کاهش منابع آب زیرزمینی کشور، پدیده فرونشست زمین نیز به تبع این کاهش اتفاق افتاده است و در برخی استان‌ها، میزان فرونشست به اعدادی می‌رسد که شاید در دنیا تنها یک یا دو مورد مشابه داشته باشد. به‌عنوان نمونه، در جنوب غربی بهرمان کرمان، میزان فرونشست زمین به 40 سانتی‌متر در سال رسیده است. اگر این عدد را ضربدر 50 سال کنیم، به رقمی بسیار وحشتناک می‌رسیم.

وی افزود: در تمام استان‌های کشور، به‌جز گیلان که احتمال می‌دهم نشانه‌هایی از فرونشست در آنجا هم آغاز شود، این پدیده ثبت شده است. حتی در استان‌های پرآبی مانند گلستان و مازندران نیز متأسفانه شاهد این پدیده هستیم. در برخی استان‌ها مانند خراسان رضوی، مساحت پهنه‌های فرونشستی به بیش از 55 هزار کیلومتر مربع می‌رسد و در برخی دیگر مانند اصفهان، بیش از 25 شهر در محدوده زون‌های فرونشستی قرار دارند.

مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: کلان‌شهر اصفهان، یکی از مهم‌ترین شهرهای کشور با تمام آثار تاریخی ارزشمندش، متأسفانه در معرض فرونشست قرار گرفته است. از حدود 63 اثر تاریخی ثبت‌شده جهانی ایران، نزدیک به 27 اثر در پهنه‌های فرونشستی واقع شده‌اند. در اثر نشست زمین، این مستحدثات ترک برداشته و شکاف می‌خورند؛ و اگر در سرزمینی لرزه‌خیز مانند ایران زلزله‌ای متوسط رخ دهد، ممکن است این آثار را از دست بدهیم. شریان‌های حیاتی مانند لوله‌های انتقال گاز، آب، مسیرهای ترانزیتی و ریلی نیز به‌شدت در معرض آسیب ناشی از این پدیده قرار دارند.

بیت‌اللهی با تأکید بر اینکه محیط زیست مهم‌ترین قربانی فرونشست است، گفت: آبرفت‌های آبدار به‌مرور زمان در اثر نشست زمین متراکم شده و حالت تخلخل خود را از دست می‌دهند. این موضوع خاصیت آبخوانی آن‌ها را از بین برده و منجر به «مرگ آبخوان» می‌شود. حتی اگر در آینده بارندگی‌ها 10 برابر وضعیت کنونی شود، دیگر این آب‌ها نفوذپذیری لازم را نخواهند داشت و دشت‌های ما به بیابان تبدیل خواهند شد. کشور ما از نظر تعدد و گستردگی این پدیده، جزو سه کشور نخست جهان است و این آمار کاملاً بر اساس بررسی‌های فنی و مستند ارائه شده و به‌هیچ‌وجه اغراق نیست.

وی ادامه داد: تاکنون حدود 140 میلیارد مترمکعب از منابع آب زیرزمینی کشور از دست رفته است. برای درک این حجم، می‌توان یک کانال به عرض یک کیلومتر و عمق 100 متر از ساحل دریای مازندران تا دریای عمان تصور کرد. این میزان معادل برداشت آب ماست. مصرف زیاد و مدیریت ناپایدار باعث شده زمین نیز به‌عنوان پاسخی طبیعی، دچار فرونشست شود؛ همان‌طور که یک میوه با گرفتن آب مچاله می‌شود.

مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست درباره وضعیت تهران گفت: در جنوب تهران، یک ایستگاه بنچ‌مارک نقشه‌برداری داریم. اوایل دهه 80 اعلام شد که این نقطه ارتفاعی سه متر افت کرده است. از آن زمان تاکنون، سالانه به‌طور متوسط 20 سانتی‌متر از ارتفاع آن کاسته شده است. ممکن است این پرسش مطرح شود که چرا این کاهش را نمی‌بینیم؟ پاسخ این است که وقتی وسعتی بزرگ به‌آهستگی پایین می‌رود، انسان متوجه آن نمی‌شود، مگر حادثه‌ای مانند گسیختگی رخ دهد. این پدیده به سرطان شباهت دارد که آرام‌آرام پیش می‌رود و وقتی به مرزی می‌رسد، دیگر کاری نمی‌توان کرد.

بیت‌اللهی خاطرنشان کرد: خوشبختانه فرصت کافی برای کاهش خطرات ناشی از فرونشست زمین وجود دارد. راه‌حل اصلی، کاهش افت سطح آب زیرزمینی است. اگر بتوانیم جلوی کاهش بیشتر آب را بگیریم یا حتی آن را افزایش دهیم، می‌توانیم این پدیده را کنترل کنیم.

وی در پاسخ به چرایی کاهش سطح آب زیرزمینی گفت: محصولات کشاورزی، روش‌های آبیاری و مکان‌یابی طرح‌های صنعتی در مناطق خشک، فشار زیادی به منابع آبی وارد می‌کنند. کشور ما که رودخانه‌های جاری فراوانی ندارد، ناگزیر به بهره‌برداری از چاه‌ها روی آورده است. در استان مازندران، 148 هزار حلقه چاه وجود دارد و در کل کشور، بیش از یک میلیون حلقه چاه ثبت شده که از این میان، بیش از 300 هزار حلقه غیرقانونی هستند. ساخت‌وساز ویلاها، تخریب رگ‌آب‌های دامنه‌ها و روش‌های آبیاری نامناسب، همگی در این روند نقش دارند.

مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست افزود: برداشت بی‌رویه آب از زمین، مانند ایجاد خلأ (وکیوم) عمل می‌کند و زمین در اثر وزن لایه‌های فوقانی دچار نشست می‌شود.

بیت‌اللهی در پایان هشدار داد: این پدیده علاوه بر تخریب محیط زیست، مستحدثات سطح زمین مانند لوله‌های گاز و نفت، خطوط جاده‌ای و سایر تأسیسات طولی را نیز به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.

انتهای پیام/