یک تالاب فصلی در معرض نابودی

به گزارش تهران خبر؛ آقگل تالابی فصلی است که در حد فاصل استان‌های همدان و مرکزی و در فاصله ۲۰ کیلومتری شمال شرقی ملایر قرار دارد. این تالاب که جزء ۳۵ تالاب مهم کشور است در حال حاضر حال و روز خوبی ندارد و با خشکی دست و پنجه نرم می‌کند.

شواهد نشان می‌دهد تالاب خشک شده آقگل در روزگاری نه چندان دور زیبایی‌های فراوانی برای به رخ کشیدن داشته که متأسفانه در حال حاضر چیز زیادی از آن باقی نمانده است چراکه زندگی یک تالاب با آب معنی دارد و خشکی آقگل، نفسش را بند آورده است.

این تالاب با وسعتی حدود ۸۴۰ هکتار در گروه تالاب‌های با آب شیرین دسته‌بندی می‌شود و از خردادماه سال ۸۸ به عنوان منطقه شکار ممنوع معرفی شده است. آقگل دارای تنوع زیستی قابل توجهی است و ۴۶ گونه از پرندگان ایران در آن دیده شده است.

در حال حاضر وضعیت این تالاب‌ به دلیل نبود بارندگی‌های لازم، نبود تخصیص حق‌آبه و مشکلات برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی اطراف خوب نیست و باید با همگرایی ارگان‌های مرتبط در استان و همسویی دستگاه‌های زیربط بین دو استان همدان و مرکزی فکری به حال این تالاب زیبا اما تشنه شود تا بتوانیم از ظرفیت بسیار خوب آن برای استان استفاده کنیم.  

طبق گفته متخصصان حوزه محیط زیست، تنها راه نجات آقگل اجرای برنامه جامع مدیریت این تالاب است که گویا در یک قدمی اجرا است. گفتنی است کلیات برنامه مدیریت جامع تالاب به تازگی به تصویب شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان رسید و مقرر شد این برنامه به عنوان یک سند بالادستی بین‌بخشی برای کلیه دستگاه‌های اجرایی استان مبنا قرار گیرد. همچنین در این راستا کلیه دستگاه‌های اجرایی مکلف‌اند اجرای اقدامات اولویت‌دار برنامه مدیریت جامع این تالاب را مرتبط با دستگاه خود در برنامه و بودجه سنواتی خود لحاظ کرده و گزارش پیشرفت کار خود را به کمیته استانی مدیریت جامع تالاب آقگل و شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان ارائه کنند.  

بر همین اساس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان نیز مکلف است در تخصیص بودجه‌های استانی به دستگاه‌ها، اقدامات اولویت‌دار این برنامه را لحاظ کند. همچنین اداره کل حفاظت محیط زیست باید به عنوان دبیرخانه کمیته استانی مدیریت تالاب، براساس برنامه و پروتکل‌های پایش برنامه مصوب، ضمن اخذ گزارش از دستگاه‌های ذی‌ربط، گزارش دوره‌ای منظم از وضعیت تالاب و روند پیشرفت اجرای برنامه مدیریت را به کمیته استانی مدیریت تالاب ارائه کند، علاوه بر این هرگونه عملیات اجرایی و عمرانی و طرح های توسعه مربوط به اشتغال‌زایی و تغییر کاربری در حوزه تالاب آقگل در آینده نیز باید برابر مقررات و برنامه مدیریت جامع تالاب و هماهنگی لازم با اداره کل حفاظت محیط زیست استان انجام شود.  

نگاهی به طرح برنامه جامع مدیریت تالاب آقگل

قصه لزوم اجرای طرح مهم و حیاتی برنامه جامع مدیریت تالاب آقگل دو سال پیش و همزمان با روز جهانی تالاب‌ها شروع شد. در آن زمان چهارمین کارگروه تدوین برنامه جامع مدیریت این تالاب برگزار و با پایان این کارگاه، خروجی چهار کارگاه جمع‌بندی و به تهیه متن پیش‌نویس برنامه منتهی شد، همچنین این کارگاه، به پهنبه‌بندی محدوده تالاب و تعیین سطوح حساسیت محدوده‌های تالابی اختصاص یافت.

در کارگروه‌های مورد بحث، چهار سطح با حساسیت بسیار بالا، حساسیت بالا، حساسیت متوسط و حساسیت کم بر اساس ویژگی‌های اکوسیستمی از جمله تنوع زیستی، ویژگی‌ها و اکوتوریسم برای تالاب آقگل در نظر گرفته شد. علاوه بر این برنامه‌های پایش تنوع زیستی، منابع آب و خاک، وضعیت اقتصادی و اجتماعی در آخرین کارگاه تدوین برنامه جامع مدیریت تالاب در نظر گرفته شد.

اولین نشست در خرداد سال ۹۸ به تحلیل ذی‌نفعان و تعیین دست‌اندرکاران با مسئولیت‌های کلیدی، اولیه و ثانویه اختصاص یافت و بر این اساس تعداد ۲۴ دست‌اندرکار در تالاب شناسایی شد که در بین آنها تعداد ۱۵ مورد جزء ذی‌نفعان کلیدی هستند.

در کارگاه اول بازدید میدانی دست‌اندرکاران و بررسی ارزش‌ها، تهدیدها، کارکردها و تدوین چشم انداز، هدف کلی و اهداف راهبردی تالاب مشخص شد که بر اساس چشم انداز نهایی برنامه تالاب آقگل، تالابی است با اکوسیستم پایدار، دارای آب کافی متناسب با ویژگی‌های اقلیمی و اکولوژیکی که واجد کارکردهای اکولوژیکی، هیدرولوژیکی و هیدرو ژئولوژیکی، تاریخی، اقتصادی و گردشگری بوده و با محوریت جامعه محلی مدیریت می‌شود.

هدف کارگاه دوم تعیین اهداف راهبردی و اقدامات اولویت‌دار با هدف رفع تهدیدات و مشکلات و استفاده از ظرفیت‌های تالاب با مشارکت ذی‌نفعان بود که در آن مشکلات در سه حوزه حوزه‌ (آب و خاک)، (مسائل اقتصادی، اجتماعی و مدیریتی) و (کشاورزی و مدیریت اراضی) ریشه یابی، شناسایی و ترسیم و اهداف راهبردی و اقدامات اولویت‌دار در این سه حوزه مشخص شد.

هدف از کارگاه سوم تعیین ساختار اجرایی و برنامه و پروتکل‌های پایش تالاب آقگل بود که با حضور، تبادل نظر و بهره‌گیری از خرد جمعی کلیه دست‌اندرکاران در دی‌ماه سال ۹۸ در شهر مهاجران استان مرکزی برگزار و ساختارهای اجرایی کارگروه و کمیته در سطح استان‌ها و شهرستان‌ها به ریاست استاندار و فرماندار شهرستان مشخص شد.

گفتنی است، پیش‌نویس اول برنامه تهیه و پروتکل پایش و نقشه‌های زون‌بندی تالاب و نهایی سازی برنامه مدیریت جامع در کارگاه آخر مشخص شده است که با تدوین طرح، برنامه‌های جامع مدیریتی در بالاترین سطوح مدیریتی کشور تصویب و با امضای تفاهم نامه بین ذی‌نفعان و استقرار ساختارهای بین بخشی به مرحله اجرا درخواهد آمد.

درباره هدف کلی این برنامه باید بگوییم ایجاد مدیریت یکپارچه زیست بومی در حوضه آبریز تالاب به منظور حفظ و احیاء آن و تأمین معیشت پایدار جوامع محلی هدف کلی برنامه فوق است. همچنین گفتنی است مدیریت تالاب‌ها جوانب گوناگونی دارد که در طرح مدیریت جامع تالاب آقگل همه این جوانب درنظر گرفته شده است.  

در واقع تالاب‌ها از عوامل کلیدی در وقوع یا کنترل پدیده‌هایی مثل گردوغبار، سیل، گرمایش کره زمین، گسترش آفات، بیماری‌ها و مسائل بهداشتی به شمار می‌روند و جایگاه بسیار مهمی در حیات انسان دارند.

رویکرد مدیریت سنتی تالاب‌ها مقطعی، کوتاه مدت، فاقد برنامه مدون و منسوخ شده است و در مدیریت جامع تالاب‌ها باید به همه ابعاد موضوع از جمله جوامع محلی توجه کرد تا نتیجه حاصل شود.

لازم به ذکر است عوامل متعددی احیاء و حفظ تالاب‌های استان را با چالش مواجه کرده است، چرای بی رویه دام در مراتع اطراف تالاب، مزاحمت‌های انسانی، تبدیل اراضی تالابی به اراضی زراعی، شکار غیرمجاز، اجرای طرح‌های گردشگری و وسعت کم زیستگاه‌ها از جمله چالش‌های تالاب‌های استان همدان است.

در پایان باید یادآور شد که تالاب آقگل به عنوان یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های بومی استان همدان، تشنه است و از تشنگی رنج می‌برد، حال لازم است تمام دستگاه‌های مرتبط با نجات آقگل دست به دست هم دهند و زندگی و زیبایی را به این تالاب کم‌نظیر برگردانند.  

انتهای پیام