مسیر دشوار زاکانی در راه بهشت

شهردار جدید تهران با حواشی بسیاری انتخاب شد و حالا بنا است مجلس با استعفا او موافقت کند تا بر صندلی بهشت تکیه دهد.

اعضای شورای شهر ششم از میان 41 نفر او را انتخاب کردند انتخابی که چندان با قدرت نبود. ابتدا در جلسه غیر رسمی تنها 3 رای بیشتر از رقیب خود داشت. پس از اعلام غیر رسمی او به عنوان شهردار تهران، صحبت های زیادی از او در فضای مجازی و حقیقی منتشر شد از عدم تطابق مدرکش با جایگاهی که بنا است در آن قرار گیرد تا سابقه اجرایی و استعفایش همه و همه باعث حرف و حدیث هایی شد که راه زاکانی را سخت تر از گذشتگانش کرده است.

علیرضا زاکانی کیست؟

علیرضا زاکانی (زاده ۱۲ اسفند ۱۳۴۴) سیاستمدار اصولگرا، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، نماینده قم در دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران است. او مسئول اسبق سازمان سازمان بسیج دانشجویی و عضو شورای عالی جمعیت هلال احمر بوده و نمایندگی تهران در دوره‌های هفتم، هشتم و نهم مجلس شورای اسلامی و ریاست کمیسیون ویژه بررسی برجام را برعهده داشته‌است.

زاکانی در سال ۱۳۶۲ همزمان با حضور در جنگ ایران و عراق و مجروحیت ناحیه دست، پا و گردن داشت. 62 ماه حضور داوطلبانه در جبهه‌ها، شرکت در ۱۵ عملیات بزرگ و جانبازی ۵۰درصد، در کنار حضور در ستاد جنگ‌های نامنظم، لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله و لشکر ۱۰ سیدالشهدا و قرارگاه‌های جنوب و غرب از دیگر سوابق او در دوران جنگ ایران و عراق بوده‌است. او عمدتاً در واحدهای تخریب و «اطلاعات-عملیات» حضور داشته و مسئولیت‌هایی از جمله مسئول محور اطلاعات و عملیات قرارگاه نجف اشرف ۳، قائم‌مقام اطلاعات و عملیات لشکر۲۷ و نهایتاً مسئولیت محور این لشکر را برعهده داشته‌است.پس از پایان جنگ، او در رشته دستیاری کودکان پذیرفته شد و در رشته پزشکی هسته‌ای، تخصص گرفت. زاکانی پس از پایان مسئولیت در بسیج دانشجویی، جمعیت رهپویان انقلاب اسلامی را تأسیس کرد و برای چند دوره دبیرکل این حزب سیاسی اصولگرا بود. او پیش از آن عضو شورای مرکزی ۱۱ نفره جبهه متحد اصولگرایان بود و برای حضور فعال در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۶ در قالب جبهه مردمی نیروهای انقلاب اسلامی فعالیت کرده‌ است. در حال حاضر او ریاست جبهه تحول‌خواهان انقلابی را برعهده دارد که متشکل از سه تشکل سیاسی جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی، جمعیت جانبازان انقلاب اسلامی و جمعیت رهپویان انقلاب اسلامی است. زاکانی در انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی با کسب ۱۹۰ هزار و ۴۲۲ رای از حوزه انتخابیه قم به مجلس راه یافت و به عضویت کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی درآمد.

سابقه اجرایی شهردار منتخب

به نظر خیلی ها علیرضا زاکانی سابقه اجرایی ندارد و همیشه در نقش ناظر خدمت کرده است. منتقدان زاکانی می گویند که او محلات تهران و حتی مشکلات عمده پایتخت را نمی شناسد و از این نظر تفاوت های عمده ای با همتایان خود طی سال های گذشته دارد.  برخی متخصصان موثر در سیستم مدیریت شهری ممکن است اقدامات زاکانی نوپا در شهرداری را نپسندند و او را به باد انتقاد بیرند. با این اوصاف یکی از مخالفان زاکانی می تواند متخصصان شهری باشند. اگر این پیش فرض ها را بپذیریم باید گفت زاکانی در صورتی موفق خواهد شد که از مدیران اجرایی و مشاوران با قدرت این حوزه استفاده کند.

انتخاب شهردار سیاسی

همان روزهای ابتدایی انتقادات بسیاری از سوی بدنه شهرداری به راه افتاد که اعضای شورای شهر باید از بدنه شهرداری انتخاب شود و کسی از بیرون مجموعه یا به تعبیری شهرداری سیاسی انتخاب نشود اما شورای ششم نماینده سه دوره مجلس را برای تصدی شهرداری پایتخت انتخاب کرد و حالا بدنه شهرداری می تواند از مخالفان سرسخت زاکانی باشند.

پشتوانه زاکانی در شورای شهر

شورای ششم گرچه به نام لیست انقلابی پا به عرصه گذاشت اما چند دستگی در این شورا مشهود است. مدیران قالیباف در برابر حامیان حداد عادل و طیف های دیگر قرار دارند او در ابتدا تنها با 12 رای انتخاب شد. فرآیند انتخاب زاکانی پشت درهای بسته بود اما در انتها و در صحن علنی باز هم سه نفر از یاران قالیباف او را برای شهرداری تهران انتخاب نکردند. این چند دستگی در داخل شورا سبب می شود که زاکانی با همه قوا نتواند خدمت کند.

سابقه شهرداران در بهشت

برخی افراد عمر زاکانی را در شهرداری پایتخت کوتاه ارزیابی می کنند و این تصور سبب می شود بدنه شهرداری که شامل 65 هزار نیرو رسمی و 40 هزار پیمانی است همراهی خوبی با او نداشته باشند البته برخی از ورود اتوبوسی نیرو به شهرداری سخن می گویند از این رو به نظر می رسد بدنه شهرداری تهران همراه جدی آقای نماینده نباشند.

نگاه رسانه ها و چهره های سیاسی

رسانه های مختلف همزمان با انتخاب زاکانی واکنش های مختلفی نشان دادند از عدم وجود مدرک مرتبط تا وعده به مردم قم برای نمایندگیشان در مجلس همگی باب انتقاد به او شد.

صادق زیبا کلام در توئیتی نوشت: «انتظار می‌رفت که با آمدن تندروها به عقب برویم. اما انتخاب( اگر نگفته باشیم انتصاب) جناب دکتر علیرضا زاکانی به سمت شهردار پایتخت حتی اصولگرایان میانه‌رو را هم مات و مبهوت کرد. »

محمدصالح مفتاح هم از چهره های نزدیک به قالیباف به تغییر قانون برای انتخاب زاکانی به عنوان شهردار تهران مطلب کنایه آمیزی نوشت و بیان کرده نباید مجلس را پله های ترقی کرد.

حمید رسایی فعال سیاسی اصولگرا و نماینده پیشین مجلس در توئیتی نوشت: «داستان‏ از این قرار است: اگر عضو یک سامانه و حلقه خاص باشی، قانون نادیده گرفته می‌شود حتی اصلاح می‌شود تا بی ربط، ربط پیدا کند؛ بالاتر از آن، نهی علنی و صریح رهبر انقلاب به بایگانی می‌رود و تعریف و تمجید‌های غیرمستند و غیرعلنی جای آن را می‌گیرد. فساد سیاسی به همین راحتی شکل می‌گیرد.»

همچنین روزنامه آرمان ملی در خصوص زاکانی نوشت: « براین باورم آقای رئیسی هوشمندانه از آقای زاکانی خواستند که به جای حضور در ترکیب هیأت دولت به شهرداری تهران بسنده کنند. اما جایگاه آقای زاکانی در مدیریت شهری تهران اشکالات و ایرادات خود را دارد نخست اینکه آقای زاکانی باید از نمایندگی مجلس استعفا دهند برابر ماده 94 آئین نامه داخلی مجلس هر نماینده که اعتبارنامه او به تصویب رسیده است، می‌تواند استعفا دهد، اما پذیرش استعفای او موکول به تصویب مجلس است. در اینجا آیا قدرت و توان هست که مانع از تصویب استعفا او شود و یا اینکه مجلس در مقابل عمل انجام شده قرار دارد و با تکیه بر ماده 95 آئین نامه نماینده‌ای که تقاضای استعفا می‌دهد، باید تقاضای او مدلل باشد و بعد از طرح موضوع در مجلس، تقاضای استعفا بررسی می‌شود.

آرمانی ملی انتخاب زاکانی را به مثابه شکست قالیباف دانست و گفت: زاکانی یک  جریانی است که یکی از مهره‌های اصلی جناح اصولگرا به حساب می‌آید. شهردار جدید تهران دارای یک تشکیلاتی است که کاملا می‌داند، چگونه باید بر حوزه‌های قدرت تاثیر بگذارد. علیرضا زاکانی همان طوری که به ریاست مرکز پژوهش‌های مجلس رسید و از کاندیداتوری ریاست مجلس کناره گیری کرد، در روزهای گذشته هم رئیسی به او پیشنهاد کرد تا سکاندار وزارت بهداشت و یا وزارت کار شود که البته نپذیرفتند. علیرضا زاکانی با گفت وگو‌هایی که با ابراهیم رئیسی انجام داد، شهرداری تهران را به حضور در کابینه دولت ترجیح داد. اتفاقی که در شهرداری تهران رخ داد و برخی جریان‌های اصلاح‌طلب به آن توجه نداشتند این مسئله بود که حیاط خلوت شهردار اسبق از دست او خارج شد و به دست اتاق فکر علیرضا زاکانی افتاد. این مسئله بسیار مهم است و باید بررسی شود که چرا  شهردار اسبق با وجود تمام ارتباطاتی که دارد، نتوانست کاری کند که شهردار تهران از طیف فکری او باشد.»

ماجرای مدرک تحصیلی زاکانی

برخی افراد از تغییر قانون به نفع زاکانی برای تصدی شهرداری تهران سخن به میان آورده اند. او مدرک پزشکی هسته ای دارد که ارتباطی با مدیریت شهری ندارد اما به عقیده برخی از نمایندگان شورا «موضوع تغییر قانون برای او نیست بلکه رفع نواقص است. از سال ۹۷ که هیات وزیران، تعیین مصادیق رشته های تحصیلی برای تصدی سمت شهرداری را در به عهده وزیر کشور گذاشت تا به امروز در سه مقطع زمانی سه اصلاح و رفع نقص صورت گرفته است. خرداد ۹۸ رشته های حقوق، جغرافیا، اقتصاد و مدیریت و… اضافه شدند، در آذر ۹۸ هم رشته های کشاورزی، آمار، گرایش های برق و در نهایت در تیر ۱۴۰۰ علوم کامپیوتر اضافه شد. در انتخاب آقای زاکانی، قانون مجلس، آیین نامه هیات وزیران و بخشنامه وزیر کشور تغییر نمی کند و صرفا مانند سه مورد گذشته در سال های قبل نواقص با صدور بخشنامه چهارم رفع می شود. معاون وزیر کشور اختیار دارد مانند سه بخشنامه قبلی، نواقص را با صدور بخشنامه چهارم رفع کند. این رفع نقص نه رانت است و نه اختصاص به فرد خاصی دارد و امکان دارد برای شهرداران آینده نیز این رفع نقص انجام شود.»

از این رو به نظر می رسد انتخاب آقای زاکانی تغییر قانون به حساب نمی آید کما اینکه در دوره پنجم مدیریت شهری یک دندانپزشک شهردار منطقه پایتخت بود!!

حواشی ایراد سازمان بازرسی به انتخاب زاکانی

سازمان بازرسی کل کشور در نامه‌ای محرمانه خطاب به مهدی چمران، رییس شورای شهر تهران تاکید کرده است که  ضوابط و مقررات مربوط به انتخاب شهرداران از جمله آیین نامه اجرایی شرایط احراز سمت شهردار مصوب ۴ دی ماه سال ۱۳۹۷ از نظر ارتباط مدرک تحصیلی و سابقه مدیریتی باید مدنظر گیرد. در این نامه همچنین تصریح شده است که شورای شهر باید از هرگونه تصمیم گیری بر اساس فشار‌های سیاسی، امور حزبی و جناح بندی گروهی برخلاف منافع عمومی و مصالح شهروندان اجتناب کند.

اما مهدی چمران در حاشیه برگزاری سومین جلسه شورای شهر تهران در جمع خبرنگاران درباره نامه سازمان بازرسی اظهار کرد که این نامه محرمانه است و نباید درباره آن توضیح دهم. در این نامه به شرایط کسانی که می‌خواهند شهردار شوند، اشاره شده و توضیحاتی که در حد مسائل اصلی بوده را یادآوری و توصیه کرده‌اند که آنها رعایت شود.اینگونه نامه‌ها مسائل داخلی است و پاسخ نمی‌خواهد. البته این نامه برای کل شوراهای استان تهران ارسال شده است. همچنین در این نامه اسمی از شخصی نیامده است.

مشاور رسانه‌ای سازمان بازرسی کل کشور هم در این ارتباط می گوید​ در این نامه‌ها هیچ اشاره‌ای به هیچ شخصی نشده است

مشکلات مالی و اجرای پروژه های بزرگ

پایتخت 65 هزار میلیارد تومان بدهی دارد و در شرایط شیوع کرونا شهرداری تهران نمی تواند درآمدی برای اجرای پروژه های کلان کسب کند. البته فروش تراکم می تواند یکی از این راه ها باشد اما این روش تنها مسکن است و نمی تواند موفقیت شهردار آینده را تضمین کند. همچنین اجرای پروژه های مختلف در شهر و توجه به محلات نیز از جمله فعالیت هایی است که پول کلان در حد چند وزارت خانه می خواهد و زاکانی شاید بتواند با جذب سرمایه گذار و جلب نظر ارگان های مختلف از سد کمبود منابع مالی در شریط کرونا عبور کند.

آینده و راه سخت زاکانی

گرچه برخی عقیده دارند سرنوشت زاکانی همانند شهردار اول اصلاح طلبان محمد علی نجفی خواهد بود اما به نظر می رسد زاکانی که همیشه در کسوت نمایندگی دست به انتقاد می زده است حالا باید در موقعیت اجرا قرار گیرد و به انتقادها گوش دهد اما سعه صدر و انتخاب مشاوران و معاونین کارکشته می تواند کلید موفقیت او باشد و خودش تنها مدیریت کلان را به دست گیرد و فعالیت های اجرایی و مدیریتی را با یکدیگر در آمیزد. اگر زاکانی بتواند موفق عمل کند رقیب اصلی قالیباف در مدیریت شهری خواهد شد و پایگاه زیادی پیدا می کند خواهد کرد و به آرزوی دیرینه قالیباف که همان ریاست جمهوری است می رسد اما چنان چه نتواند از سد همه این مشکلات عبور کند محکوم به حذف خواهد شد و شاید آینده درخشانی در انتظارش نباشد از این رو به نظر می رسد زاکانی راه سختی در بهشت در پیش دارد. سخت تر از همه خدماتی که تا کنون ارائه داده است.